Helmond deelde derhalve vanaf het begin mee in de bioscooprage die rond 1900 ontstond: deze nieuwigheid trok aller aandacht en exploitanten waren er snel bij om dit nieuwe medium te exploiteren. Dat gebeurde aanvankelijk vooral in de vorm van een rondreizende attractie die bij kermissen en andere bijzondere gelegenheden acte de présence gaf. Voorwaarde was uiteraard dat er voldoende interessante rolprenten voor vertoning beschikbaar moesten zijn: de filmindustrie was geboren.

Koekebakkersjongen
Het Helmondse publiek kreeg voldoende variatie, maar vermoedelijk ook aan de lokale omstandigheden aangepaste content, voorgeschoteld, zo lijkt het. We kennen toevallig het aanbod van de bioscoop-tent H. Hommerson die in 1907 op de Helmondse kermis stond. Daar waren namelijk zeven filmrollen ontvreemd. Ter vergemakkelijking van de opsporing werd vermeld dat deze verpakt waren in een lap van rood gebloemd wollen gordijnstof. Die lap bevatte een gevarieerd programma met als titels: 1. Middeleeuwen; 2. Kindermeisje door nood gedwongen / Helsche vlammen (gekleurd); 3. Inbrekerslisten / Julia in de kazerne; 4. De weduwe van den zeeman (gekleurd); 5. De Cowboys-Roodhuiden; 6. De Koekebakkersjongen / De gouden Tor (gekleurd) / Goed besteed weekgeld en tot slot 7. Eerste rit van een chauffeur (gekleurd) / Levende standbeelden / De duivenfee. Wat de dief daarmee moest: geen idee, de thuisbioscoop bestond nog niet, filmvertoning was een hele technische operatie.
Die techniek beheersten toen in Nederland vooral de broers Albert en Willy Mullens, die onder de firmanaam Alberts Frères opereerden. Zij kregen niet voor niets de bijnaam Les rois de bioscope. Ook in onze stad gaven zij voorstellingen, met een blijkbaar aan het katholieke zuiden aangepast programma. De toen nog zogeheten explicator (het was het tijdperk van de stomme film en daarom was mondelinge toelichting gewenst) had er een makkie aan: voor de vertoning na de pauze van De Passiespelen van Oberammergau vroeg hij het publiek om eerbiedige stilte en zweeg.

Moderne
De vertoningen van Alberts Frères eind 1907 vonden plaats in de uit 1902 daterende beroemde zaal Geenen op de hoek van de Steenweg en Kromme Steenweg. De naamgever en grondlegger Tijs Geenen kon niet lang genieten van zijn schepping, hij overleed in 1904. Maar hij had een waardige opvolger in zoon Frans die een oog had voor de mogelijkheden van het nieuwe medium film. In 1912 startte hij met vaste bioscoopvoorstellingen, twee jaar later opende hij naast zijn zaal en herberg zijn bioscoop Moderne, later Scala. Daarmee was hij niet de eerste bioscoopexploitant in de stad.
Ongeveer tegelijkertijd, maar dus net iets eerder, ging de Eerste Helmondsche Bioscoop (een terechte naam) van start die volgens de krantenberichten voor ‘aangename en gepaste ontspanning’ zorgde. Deze onderneming zorgde er daarbij voor om bijna letterlijk bij de tijd te zijn. Wij zijn gewend aan live verslagen, maar in 1912 was het toch een knappe prestatie dat het Helmondse publiek een week later al getuige kon zijn van de Opening der Staten-Generaal (Prinsjesdag).

Helmondse producties
Een stap verder gingen Frans Geenen en later Rob Croonenberg van bioscoop Centraal door zelf opdrachten uit te zetten voor filmproducties die Helmondse gebeurtenissen betroffen. Geenen begon daarmee al in 1913 toen hij een onbekende filmproducent de Feestelijkheden ter gelegenheid der installatie van den burgemeester M. van Hout te Helmond liet vastleggen.

Er zouden meer van dergelijke ‘gelegenheidswerkjes’ volgen in opdracht van Geenen, maar er is slechts een handvol bewaard gebleven. De eerstvolgende bewaard gebleven productie dateert uit 1921. Geenen liet een oude bekende, Willy Mullens (inmiddels het creatieve en zakelijke brein achter een eigen onderneming, de Haghe Films) naar Helmond komen om de derde editie van de wielerwedstrijd om de Helmond-beker vast te leggen. Deze landelijk bekende rit werd in de regio verreden en voerde de deelnemers drie keer over Geldrop, Heeze en Someren naar Helmond. Start en finish waren bij… zaal Geenen. Daar konden de deelnemers (naast een tiental professionals en wat amateurs, vooral nieuwelingen en zogenaamde toeristen) zich ook aanmelden. De wedstrijd trok duizenden toeschouwers die zichzelf mogelijk nog terug konden zien in de film die een week later in Scala in première ging: zeer scherpe beelden waarbij vele stadgenoten goed te onderscheiden zijn, aldus het krantenbericht dat besluit met: Ongetwijfeld zal deze film zeer veel bezoekers trekken.

Oogje
Dat laatste, maar dan als thuiskijkers, hopen we ook bij de Helmondse afleveringen van Een Oogje op Brabant die Omroep Brabant op respectievelijk dinsdag 23 en dinsdag 30 augustus uitzendt. In juni zijn op twee centrale plekken in Helmond fragmenten van elf oude Helmondse films uit de periode 1913-1954 (waaronder die van de installatie uit 1913 en de wielerwedstrijd) vertoond en het commentaar, de duiding en andere reacties vastgelegd.
Deze Helmondse producties van Beeldland zijn mede mogelijk gemaakt door (financiële) ondersteuning van onze geminte én van het Prins Bernhard Cultuurfonds Brabant. Gaat dat zien dus, als ge wilt weten waar oew centen hin goan. Maar dus in eerste instantie en vooral voor de inhoud. Want die filmkes zijn op zich al interessant genoeg, maar de respons is zeker ook de moeite waard. Voor de liefhebbers is er op het wereldwijde web al genoeg vooruit te kijken zoals deze en deze:

Oud-stadshistoricus Giel van Hooff

Op de foto rechts in het midden de voorgevel van Scala in volle glorie in circa 1930. Het huidige en te verwachten filmaanbod werden gepresenteerd met de twee fraaie buitenlantaarns én de karakteristieke kijkkasten en het uithangbord. (Collectie RHCe)

In de reacties hieronder staan updates door de weblog.