Van Wel sloot zich na zijn politieke Helmondse loopbaan eind 1936 aan bij deze partij, een van de antidemocratische organisaties in die jaren. En als Jos. iets deed, dan ging hij er in de regel voor: hij kwam, na de onbetwiste leider, op de tweede plaats op de lijst voor de Tweede Kamerverkiezingen 1937. Het werd een echec. Van Wel speelde, publiek beschadigd, daarna geen echte rol van betekenis meer in de Helmondse politiek. En dat na een loopbaan van twintig jaar als wethouder.

Publiek & opinie
Die publieke carrière was niet slecht voor ’n jongen uit de Heistraat. Zijn ouders waren niet helemaal ermelui en Jos. was in de gelegenheid om door te leren. Hij volgde een onderwijzersopleiding bij de Broeders van Maastricht, bij wie hij op de lagere school aan de Wal had gezeten. Terug in Helmond leerde hij het fabrieksarbeidersbestaan nader kennen vanuit het kantoorlokaal én werd hij actief in de opkomende katholieke arbeidersbeweging. Vooral de drankbestrijding had zijn aandacht, hoogstwaarschijnlijk gebaseerd op zijn ervaringen in het Helmond van die dagen met een overmatig alcoholgebruik.
Zijn opleiding en talent brachten hem geleidelijk op het pad van de journalistiek totdat hij in 1904 van de eigenaar van een van de twee lokale kranten de kans kreeg om de redactie van die uitgave op zich te nemen. De uitgever en drukker Van Wel was geboren. De andere plaatselijk uitgegeven krant die met een opmars bezig was, de Zuidwillemsvaart, kreeg een geduchte concurrent. Jos. had een grote vrijheid om lokale misstanden aan de kaak te stellen. ‘Zijn’ Het Nieuws van de Week koos onverdroten partij voor de arbeiders en is nog altijd de belangrijkste journalistieke bron voor bijvoorbeeld plaatselijk stakingsnieuws. Jammer dat deze krant, in tegenstelling tot ‘de Zuid’ niet gedigitaliseerd is en opgenomen in de landelijke krantenbank.

D’n Hellemonder aan het woord
Een van Jos.’ bijzondere journalistieke initiatieven was de gewone man (vrouwen komen in het verhaal minder voor) aan het woord te laten. Dat deed Van Wel onder de noemer Uit de Volksklasse waarbij hij via de verhalen van de hoofdpersoon, Jan de Wever, in samenspraak met zijn buurman Toon het leven van de gewone man schetst. Zo krijgen we bijvoorbeeld kennis van de toestanden in de belangrijkste industrie toen, de weverijen: slechte garens en werkomstandigheden, een gebrekkige arbeidsorganisatie met wachttijden zonder betaling, de willekeur van bazen en boetes, ongefundeerde tarieven enzovoorts.

De Helmondse weverijen waren gespecialiseerd in zogeheten bontjes, dwz weefsels waarin de gekleurde garens een patroon vormen. In de voorbereiding en afwerking waren veel vrouwen werkzaam zoals hier bij de scheerderij en de opmakerij bij de grootste weverij rond 1890, de firma Bogaers & Zonen.

Jan de Wever was het alias van ene Andries van Stiphout. Maar bestond deze echt en was Van Wel slechts zijn spreekbuis? Een van de vragen die de onlangs overleden journalistieke opvolger van Jos. in de familie, kleindochter Tessel Pollmann (1940-2022), zich stelde. Ze was daarmee bezig in haar laatste, onvoltooide werk waarbij ze deze columns gebruikte voor een meer algemeen tijdsbeeld van de gewone Helmonders.
Mijn eerste kennismaking met Tessel was naar aanleiding van mijn conceptinleiding op de gebundelde uitgave van de naoorlogse gepubliceerde herinneringen van haar opa Van Wel en zijn al dan niet vermeende antisemitisme. Onze laatste mailwisseling betrof de inhoud, betrouwbaarheid en representativiteit van zijn vroege columns. Met zijdelings de kwestie: heeft Jan de Wever werkelijk bestaan? Het zou mooi zijn als haar bijna voltooide verhaal alsnog afgemaakt kan worden om zo als eerbetoon aan Jos., Tessel én de gewone Helmonders (m/v en meer) te dienen. Wordt hopelijk vervolgd.

Oud-stadshistoricus Giel van Hooff

Op de eerste illustratie zie je oude huizen in de Heistraat in 1907,
pentekening van Johan Jacobs, deels de omgeving waar Jos. van Wel opgroeide. (Museum Helmond)

Tweede illustratie: In 1904 begon het jonggetrouwde stel Van Wel-Noten met een gemengd eigen bedrijf in een pand op de hoek van de Markt met de Kamstraat. Jos. had hier zijn drukkerij annex redactiebureau en uitgeverij, zijn vrouw dreef de ijzerwinkel. De handel kon blijkbaar straffeloos deels buiten geëtaleerd worden. (Regionaal Historisch Centrum Eindhoven)