Ko: Groter, kleiner, precies goed?
Ik heb het over het takenpakket van gemeenten en de bestuurlijke schaalvergroting of -verkleining die daarmee gepaard kan gaan. De komende jaren zal de gemeente uitgedaagd worden met de vanuit het rijk opgedragen bezuinigingen. Deze taakstelling biedt interessante kansen voor een andere bestuursstructuur, maar zou ook kunnen leiden tot bedreigingen. Hoe dan ook, de tendens van decentralisatie van taken van het rijk naar de gemeenten wordt steeds sterker. Zo komt er één regeling voor de onderkant van de arbeidsmarkt waarbij Wajong, Wsw, Wij en de Wwb samengevoegd worden. Er gaan geluiden op om het UWV op te heffen en een flink aantal taken van deze organisatie bij de gemeente onder te brengen. Met deze nieuwe regeling beoogt het kabinet een forse besparing op de sociale zekerheid te realiseren. Ook het overhevelen van de jeugdzorg en delen van de AWBZ leidt tot een aanzienlijke vergroting van het gemeentelijke takenpakket. Argumenten hiervoor worden veelal gezocht in het kader van de bezuinigingen.
Enerzijds biedt decentralisatie van taken naar gemeenten kansen om binnen bestuurslagen financiële voordelen te behalen en een efficiencyslag te realiseren. Door minder het rijk, maar meer de gemeente centraal te stellen komt de overheid dichter bij de burger te staan. Zodoende kan er meer maatwerk worden geleverd. Als lokale overheid weet je immers wat er tussen je grenzen speelt en welke aanpak daarvoor vereist is. Daarmee kan de autonomie van de bestuurslaag die het dichtst bij de burger staat versterkt worden.
Anderzijds zijn de al dan niet veronderstelde voordelen slechts te behalen wanneer gemeenten ook daadwerkelijk financieel in staat zijn om de extra taken naar behoren uit te voeren. Je zou zeggen dat met de decentralisatie van taken ook de bijbehorende budgetten overgeheveld worden, maar helaas is dit in de meeste gevallen niet zo. De doorwerking van rijksbezuinigingen leiden tot extra kosten voor gemeenten en ook het Gemeentefonds is geen vetpot meer. Kortingen op specifieke uitkeringen zoals de Wwb, Wajong en Wsw leveren tevens minder inkomsten op. En tot slot zijn gemeenten ook nog eens genoodzaakt in de eigen begroting te hakken door de economische crisis.
Een vreemde zaak eigenlijk, het rijk geeft de gemeenten meer verantwoordelijkheid maar niet de bijpassende beleidsvrijheid en financiële middelen waardoor goede uitvoerbaarheid van regelingen belemmerd wordt. Gemeenten worden hiermee steeds meer een slechte uitvoeringsloket.
De omvangrijke bezuinigingen maken veranderingen in de bestuurlijke organisatie onontkoombaar. De uitbreiding van het takenpakket dwingt gemeenten beter regionaal samen te werken en kan zelfs regiovorming als gevolg hebben. Bij dit laatste zullen gemeenten ervoor moeten waken de afstand tot de burger niet opnieuw te vergroten. Kansen én bedreigingen, dat is wat het flinke bezuinigen gemeenten biedt. De ontwikkelingen zijn echter nog te pril om een integrale visie te hebben op wat de veranderingen voor gemeenten gaan betekenen. Er heerst nog te veel onzekerheid over hoe de taken en rollen binnen gemeentegrenzen verdeeld dienen te worden.
Eén ding is zeker. Gemeenten gaan het niet makkelijk krijgen met deze uitbreiding van taken en beperkte budgetten. Gelukkig blijven zij niet ongehoord. Via diverse wegen laten gemeenten hun ongenoegen blijken. Ook Helmond heeft van zich laten horen. Middels een motie die afgelopen raadsvergadering gezamenlijk is ingediend door de PvdA, SP, Helder Helmond, Trots op Nederland, GroenLinks en Helmond Aktief, maakte de raad kenbaar niet akkoord te gaan met extra taken voor de gemeente zonder bijbehorend budget en een inperking van de gemeentelijke autonomie. Gelukkig kon het college zich ook vinden in de strekking van de motie. Wethouder Van Mierlo voegde er nog aan toe dat naast de overheveling van middelen voor afgestoten taken van de rijksoverheid ook een implementatiebudget van belang is. Het komt niet vaak voor, maar doordat zowel de raad als het college het met elkaar eens waren, werd de motie overbodig!
Hopelijk zullen ook andere gemeenten zich uitspreken waardoor een constructieve dialoog tussen de verschillende bestuurslagen ontstaat. Immers, alleen budgetten en beleidsvrijheid die evenredig groot zijn aan de extra verantwoordelijkheden die gemeenten in de nabije toekomst krijgen, zullen tot een adequate uitvoering van overgehevelde taken voor gemeenten leiden.
Ling Ko
Raadslid