14reacties

Tuerlings: Kunst, een duivels dilemma

De kunsten, een breed en subjectief begrip, onlosmakelijk verbonden met de menselijke cultuur. De een denkt bij de kunsten aan een schilderij in het Rijksmuseum, de ander aan ballet en weer een ander aan draaiorgels.

Ondanks het enorm brede spectrum aan zaken die je onder kunsten of cultuur kunt scharen, is er één gemene deler. Dat kunst en cultuur toegevoegde waarde hebben voor de samenleving, daar is men het wel over eens. Maar wat die waarde is? In een samenleving die meer en meer onder economisme gebukt gaat, wordt steeds vaker een kosten-batenanalyse gemaakt. Cultuur kun je verstevigen, maar ook ondermijnen en economisme is fataal voor die menselijke cultuur. Het is ironisch dat twee van de factoren die ons tot mens maken, die ons onderscheiden van dieren, zo slecht met elkaar door één deur kunnen. Een duivels dilemma dus.

Druk je de toegevoegde waarde van een dansvoorstelling of een beeldhouwwerk uit in emotionele impact? In geld? In inspiratie voor anderen en in de boost voor de werkgelegenheid? En hoe meet je die toegevoegde waarde vervolgens? Een schilderij uit het Rijksmuseum heeft meestal wel een prijskaartje, afhankelijk van de naam die onder het schilderij staat. Zo brengt een Van Gogh enkele tientallen miljoenen op. Als uiteindelijk blijkt dat het helemaal niet van de meester zelf is, maar van een leerling, keldert de waarde tot ver onder het miljoen… Het gaat daarbij dus niet meer om het object zelf, maar om het jasje eromheen. Dat heeft niets met kunst te maken. Bij een dansvoorstelling wordt die waardebepaling een stuk moeilijker. De totale opbrengst van alle verkochte kaartjes voor alle uitvoeringen? Verdwijnt de waarde van zo’n voorstelling na de laatste uitvoering? De impact blijft van kracht, maar die is niet te meten en al helemaal niet in geld uit te drukken. Wanneer je in een kosten-batenanalyse wel de kosten maar niet de baten kunt becijferen, is het in tijden van bezuiniging een makkelijke prooi.

Moeten we er dan maar van af willen stappen? Nee natuurlijk niet en dat kan ook helemaal niet. Wel moeten we af van het idee dat het een financieel uit te drukken waarde moet hebben. De baten zijn niet meetbaar maar dat wil niet zeggen dat ze er niet zijn. Kunst en cultuur zijn bij uitstek beleidsterreinen die bijdragen aan het welzijn van burgers, de ontwikkeling van jongeren, economische innovatie en een stimulerend woon- en werkklimaat. Deze zogenaamd linkse hobby heeft ook positieve impact op zaken die aan de andere kant van het spectrum zeer gewaardeerd worden.

Investeer je in zaken waarvan het rendement direct terugvloeit op de bankrekening? Of investeer je in zaken waarvan het rendement terugvloeit in de samenleving? Geld kun je maar één keer uitgeven. Als daar te weinig van is, kun je dus niet om bezuinigingen heen. In Den Haag lijkt de balans op het gebied van de kunsten regelmatig door te slaan naar minder, minder, minder, zowel inhoudelijk als in de vorm. In Helmond wordt hopelijk ook de komende vier jaar weer door een andere bril gekeken en blijft met name de inhoud overeind. Het gaat bij kunst toch om het object zelf, en niet om het jasje eromheen…

Deze algemene column over een algemene denkrichting focust zich niet op Helmond. Daarover in een volgende column meer! Ik neem daarin jullie reacties en suggesties dan graag mee.

Thomas Tuerlings
Burgercommissielid GroenLinks